'Barrio de las Letras', wijk der Spaanse letteren

De Madrileense 'Barrio de las Letras' is een wijk in het centrum van de hoofdstad waar de leukste uitgaansstraatjes te vinden zijn. Vooral het plein 'Plaza de Santa Ana' is beroemd vanwege haar vele -sommige historische- bars en terrassen. De buurt heeft echter zijn naam ('Barrio de las Letras' of 'Wijk der Letteren') te danken aan het aantal grote Spaanse schrijvers, die er sinds de 16de eeuw gewoond hebben.

Lope de Vega
Dankzij plakkaten op de gevels kan een oplettende voorbijganger de huizen terugvinden, waar ooit deze nog altijd zeer gewaardeerde schrijvers/dichters gewoond hebben. Zo kocht in 1610 de in zijn tijd al gevierde toneelschrijver Félix Lope de Vega (Madrid, 1562) in de 'Calle de León' (tegenwoordig 'Calle de Cervantes') een huis met bijbehorende tuin. Daar heeft hij tot zijn dood in 1635 gewoond. Tegenwoordig is het een museum.

Miguel de Cervantes
In dezelfde straat -hoe kan het ook anders?- is ook de plek waar de schepper van het universele werk >>'Don Quichot' op 23 april 1616 stierf. >>Miguel de Cervantes Saavedra, geboren in Alcalá de Henares in 1547, kwam met zijn gezin in 1608 naar Madrid en woonde er vanaf 1609 in verschillende huizen in de wijk. Het laatste huis, die hij betrok, was in wat tegenwoordig dus 'Calle de Cervantes' heet.

In maart 2015 werd overigens bekend gemaakt dat in een crypte van de kloosterkerk van San Ildefonso in Madrid de stoffelijke resten van deze 16de eeuwse schrijver en zijn vrouw werd teruggevonden. Enkele maanden later werd daar een monument opgericht.

Góngora, Quevedo en Ruiz de Alarcón
Andere Spaanse schrijvers en dichters, die in de wijk hun woning hebben gehad, zijn Francisco de Quevedo (1580-1645) en Luis de Góngora (1561-1627), tijdens hun leven aartsvijanden -ze wijdden aan elkaar dan ook de meest sarcastische, vaak parodiërende, verzen. Deze rivaliteit eindigde met dat Quevedo het huis van Góngora kocht en deze dwong het te verlaten.

Uit dezelfde tijd was Juan Ruiz de Alarcón. Geboren in Mexico in 1580 arriveerde deze dramaturg rond het jaar 1611 in Madrid. Daar werd hij niet bepaald met open armen ontvangen door zijn collega's, getuige de verschillende satrirische verzen van o.a. Lope de Vega, Góngora en Quevado, die over hem bekend zijn. Meestal doelden die op zijn uiterlijk en afkomst. Hij kende wel in de Spaanse hoofdstad zijn meest vruchtbare periode. Daarom is hij er dan ook tot zijn dood in 1639 gebleven.

Calderón de la Barca
Het huis, waar de toneelschrijver Pedro Calderón de la Barca (1600-1681) in een klerikale functie woonde is op de 'Calle Mayor', aan de rand van de 'Barrio de las Letras'. Daar ook is hij overleden.

Bekend is een verhaal dat zich rond dezelfde kerk afspeelt waar Miguel de Cervantes begraven ligt. Toen Calderón de la Barca in 1929 terug was na een periode als militair in Vlaanderen liep hij over straat met zijn broer José toen deze werd overvallen en neergestoken. De dader was de broer van een vrouw, waar José een buitenechtelijke verhouding mee had, die zich in de kerk verschool, verkleed als non. Dat noopte Calderón de la Barca ertoe om alle nonnen van het klooster nader te inspecteren. De moeder-overste was echter de dochter van Lope de Vega, waardoor het incident uitliep in een openlijke vijandschap tussen de twee literaire genieén. Uiteindelijk zou koning Filips IV tussenbeide moeten komen om de boel wat te sussen.

Op de 'Plaza de Santa Ana' staat een standbeeld van Calderón de la Barca, vlakbij de plaats waar nog steeds zo nu en dan werken van hem worden uitgevoerd, de 'Teatro Español'. Op hetzelfde plein staat overigens ook een standbeeld van één van de meest aansprekende modernere dichters van Spanje, >>Federico García Lorca (1898-1936).

Bécquer en Pérez Galdós
De romantische schrijver/dichter Gustavo Adolfo Becquer (1836-1870) -vooral bekend van zijn 'Rimas y leyendas' ('Rijmen en legendes'), die van grote invloed zijn geweest op de latere Spaanse literatuur- kwam in 1854 van zijn geboortestad Sevilla naar Madrid. Hij leidde daar -tijdens zijn leven onbegrepen- op verschillende plekken in de 'Barrio de las Letras' het leven van een bohemièn. In 1861 trad hij er in het huwelijk de 'Parroquia de San Sebastián, de plek waar o.a. Lope de Vega en Ruiz de Alarcón begraven liggen.

Ook een tijdgenoot van Béquer, de romanschrijver en dramaturg Benito Pérez Galdós (1843-1920), die dankzij een campagne van zijn politieke tegenstanders in 1912 op een haar na de Nobelprijs miste, verbleef enige tijd van zijn leven in de Wijk der Letteren. Vanaf 1907 was hij als sopcialistisch/republikeins volksvertegenwoordiger lid van de 'Cortes', het Spaanse parlement -ook deze, het zg. 'Palacio de las Cortes', ligt in deze wijk, en wel aan de 'Carrera de San Jerónimo'.

De generatie van 1898
Latere schrijvers, die in de wijk hebben gewoond, zijn o.a. Ramón Valle-Inclán (1866–1936), José Martinez Ruiz 'Azorín' (1873-1969) en Pío Baroja (1872-1956), vertegenwoordigers van de generatie van 1898. Valle-Inclán verloor er in 1899 na een duel in een hotel op de 'Puerto del Sol' een hand, die vanwege gangreen geamputeerd moest worden.

Hemingway
Ook de Amerikaanse schrijver Ernest Hemingway (1899-1961) was in de jaren 20 en later tijdens de Spaanse burgeroorlog graag in de 'Barrio de las Letras' te vinden. Zo frequenteerde hij de 'Cervecería Alemana', nog altijd op de eerdergenoemde 'Plaza de Santa Ana'. Ook was hij stamgast van het oudste restaurant van de stad, 'Botín', aan de 'Calle de Cuchilleros' (sinds 1752).

'Literaire' bezienswaardigheden en activiteiten in de wijk
- De kerk van San Sebastián (Calle de Atocha), gebouwd in tweede helft van de 16de eeuw, sinds 1969 Nationaal monument. Het is vooral van groot belang omdat hier vele grote namen uit de Spaanse literatuur in het huwelijk traden: behalve de eerder genoemde Bécquer en Valle-Inclán, waren dat o.a. Manuel José Larra (1809-1937) en José Zorrilla (1817-1839). Ook de Italiaanse componist Luigi Bocherini (1743-1805) en schilders Claudio Coello (1642-1693) en  en José Antonio Fortuny (1838-1874) staan op de lange lijst van aldaar gehuwden. Gedoopt werden er o.a. de latere monnik-dramaturg Tirso de Molina (1579.1648), de toneelscrijver José Echegaray (1832-1916) en Jacinto Benavente (1866-1954), Nobelprijswinaar voor de Literatuur in 1922. Ook ligt er o.a. Lope de Vega begraven.
- Het 'Ateneo' (Calle del Prado), uit 1835. Het gebouw was de plek waar in de 19de en het begin van de 20ste eeuw literaire discussies en culturele bijeenkomsten werden gehouden. Presidenten waren er o.a een schrijver van het gehalte van Miguel de Unamuno (1864-1936), de uiteindelijke president van de Spaanse republiek tijdens de Spaanse burgeroorlog, Manuel Azaña (1880-1940), en de eerder genoemde Ramón Valle-Inclán. Tijdens de dictaturen van Primo de Rivera (1923-1930) en Franco was het gesloten. tegenwoordig is het weer in gebruik.
- In de Wijk der Letteren' zijn tegenwoordig overal in de straten citaten van deze schrijvers te vinden.
- Restaurant >>'Botín' stelt in zijn website drie literaire wandelingen voor: 'The literature route', 'The Hemingway Route' en 'The legends of Madrid route'.

Afbeeldingen (van boven naar beneden): 'Straatje in de 'Barrio de las Letras'; gedenkteken aan het huis van Miguel de Cervantes, portret uit 1622 van Luis de Góngora, geschilderd door Velázquez, Calderón de la Barca; Pérez Galdós in 1894, door het oog van de schilder Joaquín Sorolla; Valle-Inclán in 1894; Foto van de kerk van San Sebastián, genomen tussen 1931 en 1935 (Hauser en Manet); een citaat uit 'Don Quichot' in een straat in de 'Barrio de las Letras'.