Spaanse Nobelprijswinnaars: Camilo José Cela


Camilo José Cela Trulock (Iria Flavia, 1916 - Madrid, 2002) was zoon van een Spaanse moeder en een Engelse vader. Zijn grootvader had in Spanje gewerkt aan het aanleggen van de eerste spoorlijn in de regio.

Tussen 1931 en 1932 kwam Cela (geheel links op bovenstaande foto) terecht in een sanatorium in Guadarrama, vanwege een tuberculose. Die tijd gebruikt hij om veel te lezen. Later begon hij een studie aan de medische faculteit van de Universidad Complutense in Madrid, maar maakte die niet af. Uiteindelijk besloot hij lessen te nemen aan de faculteit der letteren en filosofie, waar was de schrijver-dichter Pedro Salinas zijn leraar was. Aan hem liet Cela zijn eerste gedichten lezen en Salinas moedigde hem aan om door te gaan. Ook kreeg hij via vrienden contact met een kring van de intellectuelen en schrijvers in Madrid.

Tijdens de Spaanse Burgeroorlog streed Cela aan de kant van Franco, alhoewel hij later zou de dictatuur zou afzweren. Aan het front raakte hij gewond en bracht daardoor de rest van de oorlog in een hospitaal te Logroño door. Na afloop van de Burgeroorlog werd Cela door twijfels overvallen, zag geen heil in hervatting van zijn studie, werkte tijdelijk voor een textielbedrijf, maar begon geleidelijk aan ook weer serieus te schrijven.

Zijn eerste werk, La familia de Pascual Duarte, werd gepubliceerd in 1942, toen hij 26 jaar oud was. Het werk werd door de critici enthousiast ontvangen, maar het bracht hem wel in conflict met de kerk, die onmiddellijk een tweede uitgave van het boek verbood. Die zou daarom in Buenos Aires worden uitgegeven. Cela besloot uiteindelijk om toch maar met zijn studie te stoppen en zich geheel aan de literatuur te wijden. Vervolgens schreef hij La colmena, (De bijenkorf), zijn bekendste werk, dat in 1951 in Buenos Aires werd gepubliceerd. In Spanje werd het boek overigens opnieuw onmiddellijk verboden.

Intussen was Cela in 1944 met María del Rosario Conde Picavea getrouwd. Uit dat huwelijk kwam zijn enige zoon voort, Camilo José Cela Conde, die later, in 1989, een boek over zijn vader zou schrijven. Het huwelijk was geen lang leven beschoren. In 1948 was de scheiding alweer een feit.

In 1954 verhuisde Cela naar Mallorca, waar hij een groot deel van zijn leven zou blijven wonen. Hier maakte hij o.a. kennis met Ernest Hemingway. Vandaaruit publiceerde hij in 1962 Gavilla de fábulas sin amor, door Pablo Picasso geïllustreerd met 32 droge naaldprenten. In 1957 was hij al tot lid gekozen van de Real Academia Española.

Na het overlijden van Franco werd Cela gevraagd voor de Senaat van de eerste democratische Cortes. Daardoor heeft hij een bijdrage geleverd aan de noodzakelijke herziening van de grondwet. In die tijd betoonde hij zich een groot voorstander van het aanwijzen van het heersende Castellano (Castiliaans) als enige officiële taal van Spanje. Ondanks zijn politieke bemoeienissen, bleef hij ook tijd houden om te schrijven en te publiceren.

Veel keuzes in het persoonlijke leven van Cela zijn omstreden en een gemakkelijk persoon schijnt hij niet te zijn geweest. Zijn zoon omschreef hem in zijn boek als een 'groot ego'. In zijn laatste jaren werd Cela ook nog verdacht van plagiaat, wat hem een rechtzaak opleverde. Algemeen wordt echter erkend, dat hij één der belangrijkste en meest invloedrijke Spaanse auteurs van de 20ste eeuw was. De meeste van zijn romans werden enthousiast ontvangen, in vele talen vertaald en ook bestaan er verfilmingen van enkele van zijn werken.

De werken van Camilo José Cela kenmerken zich door een inhoud vol fantasie. Hij had een 'donkere' realistische stijl, met ironische wendingen. Ook accentueerde hij graag wreedheden in zijn werken en schuwde hij daarbij de overdrijving niet. Veel van zijn verhalende werken zijn daardoor experimenteel, surrealistisch en zelfs absurdistisch te noemen. Zijn verhalen spelen zich vaak aan de rand van de samenleving af.

In 1989 ontving Cela voor zijn oeuvre de Nobelprijs voor de Literatuur. Zo kwam hij tegelijkertijd meer in de belangstelling in Nederland, evenals de hele Spaanse literatuur in het algemeen. Er werden in die periode een aantal van de eerste vertalingen van zijn boeken heruitgegeven in ons land.

>>Ga verder naar de Funcación Camilo José Cela.